In het vorige artikel ben ik ingegaan op een aantal misverstanden rondom mindfulness. Natuurlijk was dat geen uitputtende behandeling, dus wil ik hier van de gelegenheid gebruik maken om nog een drietal misverstanden aan de kaak te stellen.
Beluister dit artikel – 8 min
Misverstand 4: Mindfulness is een prima alternatief voor therapie
Dit is te kort door de bocht. Het is een begrijpelijk misverstand want het lijkt zo logisch. Diverse vormen van therapie helpen tegen depressie en zorgelijkheid. Mindfulness ook – volgens de recente wetenschappelijke onderzoeken. Waarom zou ik dan niet kiezen voor mindfulness?
Er zijn goede redenen te verzinnen waarom je niet zou moeten kiezen voor mindfulness, en bovendien is therapie echt iets heel anders. In therapie werk je met een professional in een veilige omgeving aan het verwerken van emotionele pijn en het ombuigen van onbehulpzame gedachten- en handelingspatronen. Het is een sterk begeleid proces waarin een hiërarchische relatie bestaat tussen therapeut en cliënt.
In mindfulness werk je zelfstandig met je eigen innerlijke leven zoals het op dit moment is. Er wordt niets expliciet verwerkt of omgebogen. Sterker, je laat alle mentale en emotionele stimuli aan je liefdevolle aandacht voorbijtrekken alsof het wolkjes aan de lucht betreft. Deze oefening leert je op den duur dat gedachten, intenties en handelingen niet per se invloed hoeven te hebben op je algemene welzijn. Het is een zelfgeleid proces waarin je zelfstandig “op avontuur” gaat in je eigen geest. Dat vereist een bepaalde openheid ten opzichte van je ervaring en – cruciaal – een zeker vertrouwen dat je aankunt wat je gaat tegenkomen.
Als dat vertrouwen afwezig of erg wankel is dan kan het zijn dat de beoefening van mindfulness schadelijk uitpakt. Dat wil natuurlijk niemand. Dit risico is bij therapeutische interventies minder sterk aanwezig, hoewel daar natuurlijk weer andere problemen kunnen spelen. De risico’s van therapie vloeien voort uit de hiërarchische relatie tussen therapeut en cliënt en alle dingen die er tussen twee mensen kunnen voorvallen. Om wat voor soort dingen het dan gaat laat ik aan je eigen verbeelding over.
Dus: therapie is een manier om je problemen te verwerken dan wel je problematische denk- of handelingspatronen om te buigen. En mindfulness is een manier om je identificatie met je ervaring te verminderen. Beide manieren hebben soms wellicht vergelijkbare resultaten maar ze zijn zeker niet onderling uitwisselbaar.
Misverstand 5: Ik kan niet mindfulnessen dus het is niets voor mij
Niemand wordt mindful geboren. Kinderen zijn niet mindful. Volwassenen zijn doorgaans niet mindful. Mindfulness is een spier waarvan de meeste mensen niet weten dat ze hem hebben. Heb je wel eens geprobeerd om je bekkenbodemspier te trainen? Dat valt in eerste instantie nog niet mee! En dat is dan nog een spier die je regelmatig onbewust gebruikt (bijvoorbeeld om je plas op te houden).
Nee, mindfulness is voor niemand makkelijk. Vrijwel iedereen ervaart de wildheid van zijn geest in eerste instantie als overweldigend. Vrijwel iedereen ervaart dat ook in tweede, derde en vierde instantie nog. Als je dan je ogen opent en ziet dat anderen er kennelijk sereen bij zitten kun je ervan overtuigd raken dat het gewoon niets voor jou is. Dat die anderen dit kennelijk wel gewoon zelf kunnen maar dat jij nou eenmaal “anders” bent.
Sorry, maar dat is dus niet zo.
Kortdurende uitzonderingen daargelaten is het compleet normaal dat je hard moet werken in je meditatiesessie. Continu waakzaam zijn, weer loslaten en je afleiding er gewoon laten zijn. Weer terug naar je meditatieobject totdat je weer merkt dat je bent afgeleid. En zo voorts. Steeds weer opnieuw. Het is een eenvoudige methode maar de oefening is allesbehalve gemakkelijk.
En misschien is dat wel wat je moeilijk vindt. Dat het er zo eenvoudig uitziet (bij anderen) maar bij jezelf zo moeilijk aanvoelt. Bedenk je dan dat schijn bedriegt. En onderzoek wat je verwachting was toen je met mindfulness begon. Dacht je misschien dat het niet zo moeilijk kon zijn, stilzitten met je ogen dicht? Had je het onderschat? Is er misschien een gebrek aan motivatie? Of speelt er een zekere mate van angst mee voor wat je zou kunnen tegenkomen?
Als je dit voor jezelf helderder krijgt dan is dat al een grote stap voorwaarts. Een verwachting is snel bijgesteld en ook aan motivatie kun je werken. De angst, daar zul je zelf mee aan de gang moeten, en dat is natuurlijk spannend. Je kunt de afweging maken tussen wat je hoopt te bereiken met mindfulness en wat je hoopt te vermijden door het niet onder ogen komen van de angst. Afhankelijk van wat voor soort angst het is kun je er mee terecht bij de mensen om je heen, bij een therapeut of bij je mindfulnesstrainer.
Misverstand 6: Mindfulness is vaag
Komt natuurlijk voort uit het zitten met je ogen dicht terwijl je ook TV zou kunnen kijken, zou kunnen werken of in de kroeg zou kunnen hangen. Vaak ligt er een utiliteitsvraag ten grondslag aan het oordeel dat mindfulness vaag zou zijn. Waar doe je het voor? Waar is het goed voor? Wat krijg je terug voor de geïnvesteerde tijd en moeite?
De implicatie is dat hersenloos TV kijken een betere tijdsbesteding is dan het alert aanwezig zijn bij de bewegingen van je eigen geest. Eender welke activiteit – hoe ongericht ook – is eigenlijk beter dan het observeren van wat er zich op dit moment aan je voordoet.
Maar hoezo is het leren kennen van je eigen geest – je meest belangrijke instrument – dan eigenlijk vaag? Mensen die zich verdiepen in hoe de kosmos werkt kunnen daar een hele carriere lang volop mee bezig zijn. Mensen die precies weten hoe een bepaald soort lift werkt worden ingeroepen om dit soort liften te onderhouden, te renoveren of om nieuwe liften te ontwerpen. Zelfs de studie van de economie, de minst wetenschappelijke wetenschap van alle wetenschappen, wordt maar zelden vaag genoemd.
Het zijn vaak juist je gedachten, je emoties en je intenties die vaag en ongrijpbaar zijn. En het is juist het rotsvaste voornemen om compleet en liefdevol aanwezig te zijn bij deze mentale bewegingen – de wens om je geest zo goed mogelijk te leren kennen – die gegrondvest is op een onverzettelijke wens voor je eigen welzijn. Is dat vaag? Of is dat juist het meest aardse dat je zou kunnen doen?
Welke misverstanden zijn er nog meer omtrent mindfulness? Ik hoor graag je reactie in de comments!