Het Engeltje/Duiveltje Continuüm

Ik heb jaren geleden een meditatieretraite gedaan. Het was een ervaring op zich om tien dagen lang “edel stil” te zijn en volledig meditatief door het leven te gaan. Ik ga in een ander artikel in op de voordelen die meditatie me brengt; hier wil ik stilstaan bij een realisatie die al een tijdje in me aan broeien was, maar tijdens de retraite pas echt “vleugels” kreeg.


Dit artikel is een vervolg op Plan je leven, wees succesvol. Het is het achtste deel in een reeks van elf. Het vorige deel is Geef jij je macht weg?.


Op mijn ene schouder zat een engeltje dat me vertelde dat ik wilde leren mediteren, dat ik mijn eigen meditatiepraktijk thuis wilde verdiepen, dat ik mezelf ten diepste wilde leren kennen en dat deze tien dagen daar een uitgelezen kans voor vormden.

Om succesvol te zijn in de wereld is het belangrijk om een richting te hebben. Op basis van die richting zet je jezelf doelen. Als deze richting bij jou als persoon past en als je volledig in lijn met je doelen leeft, dan zul je ervaren dat je steeds vaker het beste uit jezelf kunt halen. Je behaalt successen en kunt deze voor een groot gedeelte attribueren aan je eigen handelingen; hieruit put je vertrouwen in jezelf en liefde voor de wereld om je heen. Mocht je een keertje falen, dan kun je een geteste weg afstrepen en een nieuwe weg proberen. Het gaat immers niet om het slagen op die ene weg, maar om het gaan in een vooraf bepaalde, zich in lijn met jouw persoonlijkheid bevindende richting.

Als je geregeld het beste uit jezelf kunt halen, als je kleinere of grotere teleurstellingen kunt relativeren op basis van jouw richting in het leven, dan leef je “je hoogste zelf”.

Maar goed, we zijn geen robots. “MUST … FOLLOW .. GOALS … SCOREN .. KRRRRGH” Op een willekeurige dag worden we wel eens boos, ergeren we ons, laten we ons beïnvloeden door de slechte bui van anderen, of door het weer. Of er gebeurt nog weer iets anders dat onze gemoedstoestand verandert. Dat zijn doorbraakjes van ons “lagere zelf”.

Toen ik binnenkwam in het gebouw waar de meditatiecursus werd gehouden begreep ik dat ik geacht werd op een slaapzaal te overnachten. Iedereen volgt hetzelfde uitdagende schema van vroeg opstaan en 10 uur per dag mediteren. En iedereen is – net als ik – volledig stil. Moet kunnen, zou je denken. Maar toch, gaandeweg merkte ik dat me dingen gingen opvallen. De jongen die in het bed schuin tegenover me lag sliep steevast door de eerste meditatieperiode van de dag heen. Het gebeurde in de loop van de dag geregeld dat hij nog weer even lekker in bed kroop. Het duiveltje op mijn andere schouder had er van alles over te melden, waarbij ‘slecht voor de motivatie’ nog de meest neutrale emotie was. En ik ging toch op zoek naar bewijs – ik zag twee anderen op de slaapzaal (waar in totaal acht mannen sliepen en mediteerden) nu ook geregeld een oogje dichtdoen. Het duiveltje had zijn zin; het mediteren op de slaapzaal was voor mij steeds minder een optie vanwege de negatieve emoties die dat in me opriep.

Wanneer negatieve emoties de overhand krijgen neemt je lagere zelf de besturing over. Een groot deel van je aandacht en de rekenkracht van je hersenen wordt nu gebruikt om te doen wat het duiveltje wil. Het verschilt per persoon en per situatie vaak ook nog, maar in het merendeel van de gevallen zijn dat niet eens zulke negatieve doelen. Mijn duiveltje wil bijvoorbeeld graag dat alles bij het oude blijft – hij houdt niet van verandering. Hij doet er alles aan om ervoor te zorgen dat mijn leven grosso modo hetzelfde blijft. Als ik mezelf nieuwe gewoonten wil aanleren doet hij zijn best om me ervan te overtuigen dat er urgentere dingen zijn die om mijn aandacht vragen, laat me twijfelen of ik dit echt wel wil, fluistert in mijn oor dat het saai is of eng.

Ach wat maakt het dan uit, zo’n duiveltje van tijd tot tijd? Als hij een soort CDA is terwijl je normaal gesproken PvdA stemt; soit. Je hebt wel iets beters te doen dan je zorgen maken over een beetje negativiteit in je eigen geest. Maar is dat werkelijk zo? Zelfs een klein beetje negativiteit leidt onherroepelijk af van de richting die je hogere zelf zich gesteld heeft, van de doelen die daarmee in lijn liggen. Dat kleine beetje negativiteit heeft de neiging om, als het niet herkend wordt als zodanig, zich uit te breiden en als een wolk van smog over het pad van je leven te gaan liggen. Op een gegeven moment kan die smog zo dik worden dat je je richting uit het oog verliest. En als je doelen geen onderliggende richting meer hebben worden het bestemmingen op zich; doelen zonder inspiratie. En dan wordt falen iets dat je je persoonlijk aantrekt, omdat je nu – zonder adequaat leiderschap dat je informeert waarom je dit doel hebt – vol op het doel afging.

Hoedt u voor uw Lagere Zelf! Het is onrealistisch om te verwachten dat je altijd en overal je hogere zelf kunt zijn. Dat je ieder moment in enorme vreugde en ongeremde energie kunt leven. Tussen het toppunt van je hogere zelf en de dalen van je lagere zelf ligt een continuüm, een glijdende schaal die voor iedereen anders is. De sleutel naar het positief beïnvloeden van je eigen emotionele leven ligt in het je bewust zijn van de verschillende gradaties van dat continuüm.

Maar hoe doe ik dat dan?

Stap 1 Hou jezelf in de gaten. Merk op als je negatieve emoties ervaart, en merk het ook op als je een goede ervaring hebt. Benoem deze staat; zeg tegen jezelf “jaloers” als je jaloezie ervaart, of “boosheid” als je boos bent. Herhaal: “flow, flow” als je merkt dat je lekker door zit te werken en de uurtjes voorbij vliegen, zeg tegen jezelf: “geslaagd” als je een (sub-) doel hebt bereikt. Achteraf mag ook. Wees hierbij niet te kritisch op jezelf; hoe meer je boos bent op jezelf, hoe meer extra negativiteit je creëert. Accepteer gewoon wat er dan ook is; het is al een enorme stap om je werkelijk bewust te worden van je emotionele leven en deze in kaart te brengen.

Stap 2 Let vervolgens ook op wat voor soort gedachte, ervaring, handeling of gevoel aan de negatieve of positieve emotie vooraf gaat. Hoe meer inzicht je hebt in wat precies voor jou een omslag van negatief naar positief ten gevolg heeft en andersom, of wat een bepaalde bui juist versterkt, hoe effectiever je kunt ingrijpen. Want daar gaat het uiteindelijk natuurlijk om: het optrekken van het lagere/hogere zelf continuüm naar boven toe, terwijl het lagere zelf-duiveltje steeds minder lang aan het woord is.

Voor mij persoonlijk, een lijstje uit de losse pols:

Van negatief naar positief:
naar mensen luisteren en ze hun eigen problemen laten oplossen door gerichte vragen te stellen en empathisch te zijn, werken aan mijn persoonlijke ontwikkeling, muziek maken, plannen maken, reizen, openstaan voor anderen, kaarten en atlassen bekijken, filosoferen over de wereld, mediteren, bijdragen aan het welzijn of geluk van anderen, een vriend zijn, beminnen, fysieke activiteiten, nadenken, lezen, schrijven, dromen, nieuwe mensen ontmoeten, opruimen, dingen repareren
Van positief naar negatief:
uitstellen, negatieve feedback, te lang hetzelfde doen, teveel alcohol/drugs, met de verkeerde mensen omgaan, mijn mening niet duidelijk naar voren kunnen brengen, als dfingen nietlukkken, ergernissen of boosheid toelaten, mijn eigen regels overtreden
Positief versterkend:
meer dingen doen waar ik vrolijk van word en goed in ben, opbouwende kritiek ontvangen, nieuwe vaardigheden leren
Negatief versterkend:
niet mijn gevoelens onderkennen, vluchten in eten/drinken/surfen/chatten, het gevoel hebben continu achter de feiten aan te lopen, geen gevoel van controle te hebben, magisch/Romantisch/utopisch denken, mijn eigen regels blijven overtreden

Lees verder in het negende deel van deze serie over het bewust aanpakken van je leven: Interne gewoonten.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *