Heb je ooit gemerkt hoe geïsoleerd je je kunt voelen als je bang bent? Of als je verdrietig bent? Of boos? En hoe open en verbonden met de wereld als je vreugde voelt, of liefde?
Emoties kleuren je waarneming. En als we waarneming op een glijdende schaal zouden weergeven, van gesloten en geïsoleerd tot open en verbonden dan zouden we emoties als angst, boosheid en verdriet logischerwijs aan de gesloten kant van het spectrum en vreugde en liefde aan de open kant van het spectrum aantreffen.
We zouden de emoties aan de gesloten kant van het spectrum “negatief” kunnen noemen en de emoties aan de open kant “positief”. Dat is niet omdat er iets inherent goed of kwaad aan is; ze hebben nu eenmaal andere effecten op je waarneming en daarom geven we ze een naampje.
“Maar,” hoor ik je tegenwerpen, “er zijn toch nog wel meer emoties dan deze vijf?” Klopt ook. Natuurlijk hebben we ook nog jaloezie, schaamte, depressie, melancholie, uitbundigheid, extase en ga zo maar door. Ik denk dat het mogelijk is om veel van deze emoties – voor de doeleinden van dit artikel – te zien als combinaties van de vijf eerdergenoemde gevoelens. Jaloezie bijvoorbeeld kun je zien als een combinatie van boosheid en angst, gericht op een specifiek persoon. Schaamte is dezelfde combinatie, gericht op jezelf. Er zijn therapeuten die depressie bestempelen als een “naar binnen gerichte woede”. Terwijl melancholie te zien is als een specifieke vorm van verdriet. Et cetera.
Mindfulness voor de verwerking van emoties
Nu is het ervaren van isolatie van je omgeving voor de meeste mensen niet zo prettig. Af en toe noodzakelijk – dat wel – maar in het algemeen voelen we ons liever verbonden met de mensen om ons heen dan van hen afgesloten. Maar het kan ook gebeuren dat je gewoon niet beter weet. Dat je perceptie van isolatie al zo lang aanhoudt dat de herinnering aan werkelijke verbinding met anderen zo ver is weggezakt dat ze in je dagelijks bestaan geen rol van betekenis meer speelt. Isolatie is je normale ervaring geworden. Het beoefenen van mindfulness kan je weer in contact brengen met die herinnering aan verbinding.
“Oh ja,” denk je dan, “zo voelde dat!” Vaak is er dan meteen een soort oordeel. Het kan zijn dat je de omstandigheden veroordeelt die ervoor hebben gezorgd dat je de verbinding met anderen zo lang uit het oog bent verloren. Maar het kan ook zijn dat je jezelf veroordeelt omdat je dit hebt laten gebeuren. Beide reacties zijn uiteindelijk weinig behulpzaam, omdat ze zelf ook weer isolatie in de hand werken. De reactie van het oordelen is een uitvloeisel van een (lichte) “negatieve” emotie, zoals boosheid, spijt of verdriet.
Omdat training in mindfulness je bijbrengt dat alles dat je ervaart gewoon met rust gelaten dient te worden, kun je ook deze oordelende reactie met mildheid observeren. Vaak is het een kwestie van gewoon even laten uitrazen. Terwijl je er zelf met een liefdevolle, accepterende houding naar kijkt.
Je kunt dit proces goed zien bij kleine kinderen. Als ze boos worden zijn ze even heeeeel boos en daarna is het snel weer goed. Dat komt omdat ze nog geen manier hebben gevonden om hun emoties weg te duwen, uit te stellen of te verstoppen voor anderen. Volwassenen hebben daar wel manieren voor geleerd en dus zijn emoties op den duur soms langere tijd leidend voor een “volwassene”. Ik schrijf hier “volwassene” tussen aanhalingstekens omdat je ook van mening kunt zijn dat kinderen een stuk gezonder met hun emoties omgaan dan grote mensen.
Hoe dan ook, in mindfulnessoefeningen is het de bedoeling om aanwezig te blijven met wat er zich dan ook voordoet aan je bewustzijn. Als het gaat om emoties doe je hierbij dus eigenlijk net alsof je weer een klein kind bent. Je laat de gevoelens toe. Maar je doet dat zonder per se in de heftigheid van de emotie mee te gaan. Je laat je niet meevoeren met de “inhoud” van de emotie, maar je accepteert dat de emotie er op dit moment is. Je voelt wat de emotie lichamelijk met je doet zonder deze lichamelijke effecten te versterken. Zonder er iets aan toe te voegen. Je merkt op wat voor soort gedachten samengaan met het ervaren van de emotie zonder in deze gedachten mee te gaan, of ze zelfs maar voor “waar” aan te nemen.
Door je gevoelens op deze manier te laten uitrazen geef je ze de ruimte om hun boodschap aan je door te geven. Dat kan van alles zijn. Vaak ligt er een zorg of angst ten grondslag aan een heftige emotie. Door het gebruiken van mindfulness kun je onderzoeken wat deze emotie je wil vertellen. Blijf gewoon aanwezig bij het razen van het gevoel en de bijbehorende gedachten en lichamelijke sensaties. Accepteer alles dat zich aan je voordoet. De boodschap zal vroeg of laat vanzelf duidelijk worden.
Op deze manier kun je emoties met mindfulness verwerken. Als dit gebeurd is zal het vaak zo zijn dat je geest terugkeert naar een “positievere” staat van zijn, waarbij een ervaring van opluchting, vreugde, kalmte, ontroering of liefde vooropstaat. Je ervaart meer verbondenheid met jezelf en met de wereld om je heen. Dit is doorgaans een prettigere ervaring dan die van isolatie.
Leuk verhaal maar hoe doe ik het zelf?
Je kunt dit proces zelf ervaren door je te trainen in mindfulness. Het beste is om er een dagelijkse gewoonte van te maken. Een soort “Zindelijkheidstraining voor je geest”, wat overigens de titel is van een boek dat ik momenteel aan het schrijven ben. Een ander boek – dat deels online te vinden is – gaat in op diverse methoden die door de verschillende wijsheidstradities zijn ontwikkeld om je gelukservaringen zoveel mogelijk te maximaliseren. Dit boek heet Geluksrecepten. Als je meer wilt weten over een van deze boeken kun je hier contact opnemen. Maar je kunt ook meedoen aan één van de meditatiecursussen van Inward meditatiecentrum.
In de introductiecursus oefen je gedurende 3 van de 4 cursusweken met mindfulnessoefeningen in je dagelijkse leven. Deze introductiecursus wordt ook in het Engels gegeven.
In de achtweekse mindfulnesscursus (gebaseerd op het werk van dr Jon Kabat-Zinn omtrent Mindfulness Based Stress Reduction) ga je intensief aan de slag met mindfulness.
Tenslotte biedt Mindful Mornings meditatiesessies aan bij jou op het werk. Tevens kunnen we een mindfulnesscursus op de werkvloer verzorgen.