Drie misverstanden over mindfulness

Er bestaan nogal wat misverstanden omtrent mindfulness. Zo zou het een ontspanningsoefening zijn, zou het alleen bestemd zijn voor mensen met stress, of mindfulness zou op yoga lijken. Alle drie deze aannames zijn onjuist.

Misverstand 1: Mindfulness lijkt op yoga

Het is niet moeilijk om te achterhalen waar dit misverstand vandaan komt. Zowel mindfulness als yoga komen – via Amerika – uiteindelijk uit India. Beide zijn in toenemende mate populair in het Westen. Beide vinden hun oorsprong in veelomvattende spirituele tradities die zich het “achtvoudige pad” noemen. (Zoals we zullen zien, zijn dit verschillende tradities en verschillende paden.)

Om een en ander nog meer te verwarren worden mensen die aan mindfulness (meditatie) doen soms “yogi’s” genoemd, en zijn de verschillende houdingen van hatha yoga traditioneel bedoeld als voorbereiding op meditatie. Daarnaast brengen veel yogascholen tegenwoordig elementen van mindfulness aan in hun lessen, maken sommige mindfulnesstrainingen gebruik van hatha yoga oefeningen en doen populaire media weinig om de twee van elkaar te onderscheiden.

Het is dus logisch als je het idee hebt dat ze ongeveer hetzelfde doen. Laten we wel wezen, ze zitten overduidelijk in dezelfde hoek.

Maar ze ZIJN niet hetzelfde. Yoga, zoals we het in het Westen doorgaans begrijpen, is een serie lichamelijke oefeningen (asana), die onderdeel uitmaakt van het achtvoudige pad naar bevrijding zoals neergelegd in de Yoga Sutra’s van de Indiase wijsgeer Patanjali in de 5e eeuw van onze jaartelling. De asana is één van de acht stappen, daarnaast heb je de ademhalingsleer, ethiek (2 stappen) en concentratie (4 stappen). In het Westen worden deze andere stappen vaak achterwege gelaten en ligt alle focus op de lichamelijke oefeningen. Deze worden onder andere ingezet als manier om dichter bij je lichaam te komen, stress tegen te gaan en op de langere termijn te relativeren, en ook als lichaamsbeweging.

Mindfulness is afgeleid van één van de stappen van het boeddhistische achtvoudige pad, neergelegd door de Boeddha in de vijfde eeuw VOOR onze jaartelling. Ook dit pad leidt naar bevrijding en bestaat verder uit ethische regels (3 stappen), inzicht (2 stappen), concentratie en inzet. Mindfulness heeft te maken met het ontwikkelen van een specifieke geestelijke houding ten opzichte van je ervaring, zoals die zich op dit moment aan je voordoet. “Juiste mindfulness”, zoals het wordt uitgewerkt in de canonieke geschriften, is het voortdurend aanwezig zijn bij je ervaring zoals die wordt waargenomen door je zintuigen, zonder er aan vast te houden of je ertegen te verzetten. Je geest is ook te beschouwen als een zintuig. Deze “mentale spier” wordt vaak getraind in meditatie – stil zitten op een kussentje. Het idee bij de recente Westerse incarnatie van mindfulness is dat je deze spier versterkt om hem te kunnen gebruiken in je dagelijkse leven.

Niettegenstaande verschillende mengvormen, heeft mindfulness dus niet zoveel te maken met lichamelijke oefeningen, en yoga niet per definitie met het ontwikkelen van je geestelijke vermogens. Beide oefeningen zijn echter de moeite waard voor de mensen die ervoor openstaan.

Misverstand 2: Mindfulness is een ontspanningsoefening

Niets is minder waar. Mindfulness is hard werken. Het is het onder ogen komen van de continue turbulentie van je eigen geest en de thema’s die je gemiddeld bezighouden – zonder erin mee te gaan. Het is het liefdevol benaderen van je ervaring op ieder moment, en dat kost moeite, moed en doorzettingsvermogen.

Ontspanningsoefeningen zijn eerder bedoeld als een manier om je overactieve geest te ontlopen, te resetten of in slaap te sussen.

Dat betekent niet dat mindfulnessoefeningen nooit ontspannend kunnen werken. Het is mogelijk dat ontspanning optreedt als je zonder blikken of blozen accepterend aanwezig blijft bij de ervaring van spanning, stress of emotie.

Maar dat is niet het doel. Het doel is om een ander perspectief in te nemen ten opzichte van je ervaring. Daardoor kun je tot de realisatie komen dat je net zomin aan de leiband van je gedachten hoeft te lopen als dat je je hoeft laten beheersen door de geluiden die je op dit moment omringen.

Op deze manier werkt mindfulness mee aan het verzwakken en op den duur deels ontmantelen van onhandige gewoontepatronen, zodat je de controle over je leven terug kunt nemen. Er is niets mis met ontspanningsoefeningen maar ze missen deze hogere dimensie.

Misverstand 3: Mindfulness is bedoeld voor mensen met problemen

Onzin. Mindfulness is een middel dat vrijwel iedereen kan gebruiken die open staat voor het leren kennen van het belangrijkste stuk gereedschap dat je bezit: je geest.

Het klopt dat mindfulness totnutoe vooral is gericht op mensen die iets aan zichzelf willen veranderen. Mensen die kampen met stress, met affectieve klachten of met zorgenmakerij. Dat is niet meer dan logisch. Mindfulness is pas recentelijk geïntroduceerd en het is begrijpelijk dat het in eerste instantie wordt ingezet om mensen met daadwerkelijke problemen te helpen.

De tradities waaruit mindfulness is bevrijd hebben er echter al millennia lang baat bij, en niet louter om Westerse problemen op te lossen. In die tradities is het een cruciaal onderdeel van het streven naar zelf-transcendentie: het lichter maken van je geest om “het hogere” te kunnen ervaren. Met als einddoel het eenworden met de kosmos, waar en wanneer je dat zou willen.

Dit spreekt de gemiddelde Westerling doorgaans minder aan. Maar bekijk het op een andere manier. Als mindfulness zowel je dagelijkse problemen kan oplossen als jou de versmelting met de kosmos kan laten ervaren, dan ligt er veel ongebruikt potentieel voor het oprapen. Het achterhalen van wat jou voortdrijft, bijvoorbeeld, zodat je beter kunt plannen in welke richting je leven zich zou moeten bewegen. Of het steeds beter weten hoe je je eigen lange-termijn doelen in de weg loopt, zodat je daarmee kunt ophouden. Het onderzoeken waarom je relaties niet beantwoorden aan je ideaalplaatje, of het achterhalen waar die ene slechte gewoonte vandaan komt.

Kortom, er zijn vele, vele toepassingen voor mindfulness. Wat is de jouwe?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *