De term meditatie komt uit de Rooms-Katholieke traditie en betekent zoiets als contemplatie: het overdenken van een thema. Zo overpeinsde men de deugden van Jezus of het leven van een bepaalde heilige. Maar alle grote wereldreligies – ook de Islam, het Jodendom, Hindoeïsme en Boeddhisme – kennen meditatieve oefeningen. Vaak worden deze oefeningen simpelweg “meditatie” genoemd. Veel mensen die hardlopen, schilderen, schrijven, muziek maken, etcetera geven aan dat hun hobby soms meditatief voor ze werkt.
Het onderwerp meditatie is dus divers. Het is dan ook zinnig om te bepalen wat ik er precies mee bedoel. Wat IS meditatie volgens Inward?
Bij Inward werken we vooral met meditatieoefeningen uit het Boeddhistische spectrum. We hebben het over oefeningen die voortkomen uit de verschillende vipassana, zen en dzogchen tradities. Het centrale element in deze tradities is mindfulness; de vaardigheid om zo helder mogelijk te weten waar je geest op ieder moment is. Deze vaardigheid is in de afgelopen decennia door medici en psychologen uit haar traditionele context bevrijd om mensen te helpen om te gaan met onder andere chronische pijn, angstklachten en depressiviteit. Ook deze “mindfulness beweging” vormt een inspiratiebron voor de meditatiebeoefening bij Inward.
Meditatie gaat volgens Inward in eerste instantie over de menselijke geest. Het is een programma voor het trainen van je geest. We werken met datgene dat je nu ervaart, en met hoe je je verhoudt tot die ervaring. Volgens Inward valt een gebalanceerde meditatiebeoefening uiteen in drie verschillende componenten: het temmen van je geest, het leren kennen van je geest en het liefhebben van je ervaring. In het leren mediteren zijn alle drie de elementen van belang. Soms is de een wat meer op de voorgrond, en soms de ander. Soms zijn ze er alle drie en soms zijn ze alle drie afwezig. Het is goed om je te beseffen dat dit allemaal in orde is. Meditatie is het “spelenderwijs onderzoeken” van hoe je geest werkt. Niets moet, alles mag.
Bij het temmen van je geest staat voorop dat je leert om je aandacht consequent en voortdurend te richten op een neutrale stimulus. De ademhaling wordt vaak gebruikt, maar je kunt ook een ander deel van je lichamelijke ervaring uitkiezen. Of het proces van horen; het maakt uiteindelijk niet zoveel uit, zolang je maar consequent en voortdurend bezig bent met het richten van je aandacht op deze ene stimulus. Een ongetrainde geest springt constant van de hak op de tak en laat zich meevoeren met ieder briesje dat voorbijkomt. Een sterk getrainde geest blijft kalm en gelijkmoedig in de grootste stormen. Dat kan een voordeel zijn. Maar daarnaast is het zinnig om je aandacht te stabiliseren zodat je hem kunt gaan richten op thema’s die voor jou van belang zijn. Het leren kennen van je eigen binnenwereld is zo’n thema. Maar ook het bepalen welke richting je leven op zou moeten bewegen, het effectief nastreven van een ver weg gelegen doel en het aanleren van een nieuwe gewoonte wordt merkbaar eenvoudiger met een gestabiliseerde aandacht.
In mindfulnessbeoefening gebruik je deze steeds stabielere aandacht om te onderzoeken hoe je eigen binnenwereld eruit ziet. Specifiek kijk je met mindfulness direct naar het opkomen van de diverse gedachten en gevoelens waaruit je ervaring is opgebouwd. Je kunt je gedachten en je gevoelens zien als de “inrichters” van je binnenwereld. Zij bepalen welke zienswijze je erop nahoudt. Welke politieke voorkeur. Welke identiteiten je jezelf aanmeet. Ze co-creëren, samen met je herinneringen, je verwachtingen en de stimuli van de buitenwereld hoe je dit moment beleeft. Als je niet helemaal tevreden bent over de manier waarop je door het leven gaat kan het beoefenen van mindfulness een krachtige opening bieden voor persoonlijke verandering. Door het eenvoudig observeren van de bewegingen van je geest neem je een ander perspectief in ten opzichte van wat je gedachten en emoties je vertellen. Daarom wordt mindfulness ook wel “the ultimate exercise in perspective-taking” genoemd.
Maar louter observeren is niet alles. Het derde aspect van een gebalanceerde meditatie heet ook wel het liefhebben van je ervaring. De implicatie is dat alles dat je ervaart al aanwezig is op dit moment. Het IS er al. En dus heeft het objectief gezien weinig zin om je te verzetten tegen die ervaring. Maar ook niet om er koste wat het kost aan vast te houden. Het zijn deze twee bewegingen – verzet en verlangen – die verantwoordelijk zijn voor het lijden in je leven. Een veelgebruikte uitdrukking: “pijn is onvermijdelijk, lijden is optioneel.” Het is de wens dat de pijn verdwijnt die zorgt voor lijden. Dat geldt ook voor de wens dat de prettige sensaties van het leven langer blijven hangen. Het liefdevol ervaren van je ervaring zoals deze zich op dit moment aan je voordoet, hoe ze dan ook is, opent de deur naar een gelukkig en harmonieus samenleven met jezelf. Er is immers minder strijd binnen jezelf.
Sommige mensen denken dat dit soort oefeningen leidt tot mensen die als passieve kasplantjes door het leven gaan. Niets is minder waar. Door het herkennen van de processen, gedachten en emoties die je tegenhouden of zelfs actief kwaad berokkenen in het leven hou je op met ze te voeden. Daardoor steken ze op den duur minder vaak hun kop op. Tegelijkertijd herken je de dingen die WEL gunstig zijn voor je eigen lange-termijn geluk en daar nodig je meer van uit in je leven, eenvoudigweg door je focus te verleggen.
Tezamen genomen vormen de drie onderdelen van een gebalanceerde meditatiebeoefening een motor voor persoonlijke ontwikkeling. De ultieme balans van deze drie meditatieve elementen is simpelweg de balans die werkt voor jouw leven op dit moment. Het verdient aanbeveling om ze alle drie tot zekere hoogte te ontwikkelen, zodat je een idee krijgt hoe ze samenwerken en zodat je ze bewust kunt inzetten in je leven. Bij Inward besteden we aandacht aan alle drie. In de meditatiebijeenkomsten doen we dit soms door specifieke oefeningen te doen, zoals metta meditatie, en soms door in de begeleiding alle drie de aspecten aan te stippen. In de introductiecursus ontvang je een gedegen introductie tot de oefeningen voor het temmen van je geest, het leren kennen van je geest en het liefhebben van je ervaring. In de verdiepingscursussen kun je verder aan de slag met specifieke oefeningen en ga je ze nog meer toepassen binnen de context van jouw dagelijks leven.