Gewoontes en mindfulness: van slachtoffer naar beslisser

Soms kom je een gewoonte tegen die je het liefst zou willen uitroeien. Met wortel en tak. Chirurgisch verwijderen. Uit de geschiedenisboekjes laten verdwijnen.

Die neiging om teveel te eten als je je eenzaam voelt. Teveel te drinken als je niet op je gemak bent. Dingen uit te stellen die je moeilijk vindt. Roddelen over anderen om jezelf groter te maken. Jezelf met de grond gelijk te maken als er iets verkeerd gaat. Etcetera. Waarschijnlijk staat jouw persoonlijke nummer 1 frustrerende gewoonte er nog niet eens tussen.

Als je aan jouw gewoonte denkt kun je soms wel door de grond gaan. Je denkt er dan ook maar liever helemaal niet aan. Maar in je dappere, heldere momenten zou je niets liever willen dan dit stukje van jezelf voor eens en voor altijd uit je leven te verbannen.

Het is alsof deze gewoonte je gijzelt. Ja, je bent het slachtoffer van deze stomme, stomme gewoonte. Stomme, stomme, STOMME gewoonte brengt je niets dan schaamte, ongezondheid en frustratie. Waarom IS dat stomme ding er nou nog steeds?! Kan hij niet gewoon ophoepelen?

Ah, en daar wordt het tricky…

Zie je, die gewoonte is er maar om één reden: jouw optimale functioneren. Dat dit niet altijd helemaal zo uitpakt heeft alles te maken met jouw geschiedenis. Als je onderzoekt waarom die gewoonte er is – waar hij vandaan komt – dan begin je te snappen dat veel van je frustrerende of “nutteloze” gewoontes stammen uit een tijd waarin je inzicht in de dingen die jou gelukkig maken beperkter was dan nu.

Misschien was er gedurende je kindertijd een fascinatie met eten. Of leerde je dat “liefde door de maag gaat”. Dat maakt dat het gemakkelijk is om je vol te stoppen als je emotioneel een gat ervaart.

Is het handig? Zorgt het voor langetermijn voldoening? Is het gezond? Misschien niet altijd.

Maar dat neemt niet weg dat jouw welbevinden nog altijd het motief van de gewoonte is. Het is zelfzorg. En zorg wordt niet goed beloond door onvriendelijkheid. Het willen uitbannen van een goedbedoelende gewoonte is niet constructief. Het werkt een kunstmatig gevoel van scheiding in de hand. En je moet wel een erg gedisciplineerde geest hebben wil je die scheiding 24 uur per dag 7 dagen per week kunnen volhouden.

Dit voorbeeld ging over eten, maar het fenomeen is natuurlijk universeel. Al je gedachtes, alle dingen die je doet en de manier waarop je ze doet hebben tot doel om jou zo goed mogelijk door het leven sturen. Je geest is een formidabele zelflerende machine. Meest krachtige en complexe apparaat dat de mensheid kent. En het is jouw slaaf. Je hebt jezelf deze gewoontes immers ooit een keer aangeleerd. En op dat moment leek het een goed idee…

Ok, dus onvriendelijkheid helpt niet. Check. Zover waren we al. Maar wat is dan de beste manier om met je slechte gewoontes om te gaan?

Met de acceptatie van hun goede bedoelingen. Niet op een bij-de-pakken-neerzit-manier, maar liefdevol. Alsof het je kleine broertjes zijn – niet zo slim, maar met een hart van goud. Houd intussen zicht op wat wel goed is voor je en handhaaf een ferme intentie om het in het vervolg anders te doen. Maar het begint met liefde en het herkennen van deze liefde in zelfs je slechtste eigenschappen.

Om te leren herkennen hoe gewoontes tegen je praten en welke gedaantes ze aannemen kun je mindfulness gebruiken. Daarmee schep je een pauzemoment tussen het opkomen van een specifieke gedachte, intentie of oordeel en je gewoonlijke reactie erop. Je kunt dat pauzemoment gebruiken om te overwegen of die reactie ook deze keer handig is. Zo niet, dan accepteer je de aanwezigheid van die gedachte, die intentie of dat oordeel en ga je iets anders doen. Daarmee neemt de verkleefdheid met je gewoonte een klein beetje af.

Herhaal dit proces en je leert door het herkennen en accepteren van je slechte gewoontes dat je steeds meer verantwoordelijkheid neemt voor je huidige omstandigheden. Je houdt op met jezelf als slachtoffer te zien en accepteert de rol van dader in dit kleine drama. Alleen door verantwoordelijkheid te nemen voor al je gedachten en daden kun je jezelf veranderen. En zo werk je langzamerhand toe naar werkelijke en houdbare gewoonteverandering; je slechte gewoontes worden hoe langer hoe meer overbodig.

Dit is één van de manieren waarop mindfulness kan bijdragen aan je persoonlijke groei. Het is echter geen lineair proces. Het gaat met vallen en opstaan. Maar uiteindelijk komt de gewenste verandering er zonder dat je nog meer slachtoffers hoeft te maken.

En zo promoveer je tenslotte naar de rol van “beslisser” en neem je de teugels van je leven stevig in handen. Steeds meer slechte gewoontes worden omgevormd tot gezonde, wenselijke processen. En steeds meer realiseer je je dat jij de schepper bent van je omstandigheden. Maar dat is een onderwerp voor een andere keer.

2 antwoorden op “Gewoontes en mindfulness: van slachtoffer naar beslisser”

  1. Wat heb je dat allemaal weer wijs en humoristisch opgeschreven, Merijn! Ach, die gewoontes hè !Liefdevol ernaar kijken als naar je kleine broertjes en zusjes die je af en toe irriteren maar vooral ook vertederen, in plaats van onszelf op de kop te geven. Mooi om er zo tegenaan te kijken!

    1. Bedankt voor je lof, Ine! Onze gesprekken over deze zaken helpen me altijd weer om alles helderder op het netvlies te krijgen. Dus eigenlijk heb je een beetje meegeschreven aan het artikel :)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *