Vecht je vaak tegen windmolens? Ik wel. Vroeger was ik door het minste of geringste uit balans te brengen. Zaken die anderen helemaal niet opvielen, of simpelweg koud lieten, konden mij in vuur en vlam zetten. Dit zorgde voor een achtbaan van emoties – van hoge toppen tot diepe dalen in een oogwenk. Hoe vaak goedbedoelende derden ook tegen me zeiden: “waar maak je je druk om”, “verlaag je toch niet tot hun niveau,” “fight the fights you can win,” en meer van dergelijke clichés, het wilde er bij mij maar niet in.
Dit artikel is een vervolg op Plan je leven, wees succesvol. Het is het zevende deel in een reeks van elf. Het vorige deel is Living the dream.
Een bumperklever op de snelweg, een collega die goede sier maakt met jouw ideëen, een voorkruiper in de supermarkt, de hele dag door werd ik soms van ergernis naar ergernis geslingerd. Ergernissen die nog werden verergerd door de nadruk die onze maatschappij legt op assertiviteit. “Als ik nu maar dit of dat had gezegd of gedaan, dan had ik me nu niet zo stom gevoeld.” Of: “moest ik daar nu zo hard op ingaan, ik had ook wel kunnen inschatten dat het allemaal niet zo kwaad bedoeld was.”
Zelfs als je wel met de juiste woorden of daden reageert op een inbreuk van een ander loop je er nog tijden mee rond. “Moet je eens horen hoe goed ik deze situatie heb aangepakt! Er gebeurde zus of zo, en toen zei ik dit of deed ik dat en je had het gezicht van die ander moeten zien!” Je ego groeit, én – nog afgezien van de vraag of dat goed is – je blijft reageren.
Reageren op evenementen uit de buitenwereld is erg verslavend. Ergernis, woede en afkeer zijn emoties die je normale belevingswereld luister bijzetten, als een kerstboom die opeens aangaat. Het zijn anabole steroïden voor je hersenen. Je gaat anders ademen, je hartslag gaat omhoog, soms is er zelfs een beetje zweet bij betrokken. De chemische stoffen in je hoofd (neurotransmitters) die deze processen regelen maken steeds sterkere verbindingen aan, waardoor je de volgende keer nog meer geneigd bent om deze emoties te voelen.
Ok ok, alles goed en wel; maar is dat nou zo erg? Een mens – zeker een stadsmens – wordt voortdurend omringd door anderen en mensen hebben nou eenmaal contact met elkaar en soms is dat contact negatief. Soms moeten mensen elkaar corrigeren bij ongewenst gedrag, toch?
Ja, en ook vooral heel hard nee.
Stephen Covey geeft een verhelderend beeld in zijn boek “The Seven Habits of Highly Effective People”. Hij heeft het over twee samenvallende cirkels; de “circle of concern” (betrokkenheidscirkel) en de “circle of influence” (invloedscirkel). Alles waar je je druk over maakt valt binnen de betrokkenheidscirkel en alles waar je daadwerkelijk invloed op kunt uitoefenen valt binnen de invloedscirkel.
Hoe groter de overlap tussen deze cirkels is, hoe effectiever je gebruik kunt maken van je schaarse hulpbronnen, zoals aandacht en concentratie. Als je betrokkenheidscirkel veel groter is dan je invloedscirkel dan kun je het idee krijgen dat jouw woorden of daden eigenlijk weinig uithalen. Dat jouw handelen “water naar de zee dragen” is. Dat kan weer de houding tot gevolg hebben dat belangrijke dingen in het leven je overkomen. Dat je maar weinig invloed hebt op je eigen richting in het leven, dat alles toch al vaststaat, dat je maar niet kunt komen tot gerichte handelingen om daar te komen waar je wilt zijn.
Eigenlijk geef je, door je steeds zo op te winden over externe omstandigheden, die omstandigheden de macht om jouw gemoed, jouw leven, jouw toekomst te kleuren of zelfs gedeeltelijk te bepalen.
Wacht even, dus elke keer dat ik me opwind over iets dat buiten mijn invloedssfeer ligt zit ik eigenlijk gewoon de macht over mijn leven weg te geven? Jup, iedere keer dat jij je opwindt geef je externe factoren vrij spel om hersencapaciteit te gebruiken die besteed had kunnen worden aan het vormgeven van je leven zoals jij het hebben wil. Sterker, iedere keer dat je je laat opnaaien door iemand die nodeloos links rijdt op de snelweg verminder je in feite het gevoel van controle dat je over je eigen leven hebt!
Waarom zou iemand dit in godsnaam willen?
Als je toch al niet zo lekker in je vel zit omdat andere dingen in je leven niet lopen zoals je graag zou willen, is het juist heel lekker om even af te reageren door te letten op iets dat een ander verkeerd doet. Het leidt de aandacht af van wat het dan ook is dat op dat moment niet zo lekker loopt. Dit zijn soms dingen waar je zelf iets aan zou kunnen doen, bijvoorbeeld door jezelf een beetje te onderzoeken. Het voordeel van eerlijk je eigen processen onderzoeken is dat je alleen op die manier verantwoordelijkheid kunt nemen voor je leven. Nadeel: het is confronterend; veel mensen vinden het moeilijk om eerlijk te zijn tegenover zichzelf. Liever leuken ze de werkelijkheid een beetje op, maken ze haar een ietsepietsje mooier dan ze eigenlijk is. En de onvrede met de echte werkelijkheid – die ze dus liever ontlopen – richten ze op een externe factor, een ergernis. Je steekt je kop in het zand.
Een andere reden om je macht op deze manier weg te geven kan zijn omdat je niet aan je eigen verwachtingen voldoet. In dit geval is de ergernis niet alleen maar negatief voor jezelf, omdat je immers beter boos kunt zijn op iets buiten jezelf dan op jezelf. Ook hier is de beste weg natuurlijk het eerlijk onderzoeken van je eigen werkelijkheid. Stel je bijvoorbeeld op geregelde basis te hoge eisen aan jezelf, dan zit er misschien iets diepers dwars. Of je zit te slapen.
Ok, maar wat kan ik er aan doen dan, op het moment dat ik me ga ergeren aan iets stoms? Ik kan toch niet iedere keer in mezelf duiken, en bovendien vind ik dat hartstikke moeilijk en heb ik geen idee waar ik moet beginnen.
Een truukje dat mij erg heeft geholpen komt uit het Oosten. Op het moment dat je je begint te ergeren aan iets stoms, let dan op je ademhaling. Wees opmerkzaam op de in- en de uitademing en bemerk de nuances. Daardoor observeer je op een objectieve wijze wat er binnenin je gebeurt, zonder jezelf volledig te verliezen in de zich ontwikkelende emotionele storm. Vervolgens erken je voor jezelf dat er iets aan de hand is en je neemt je voor om gelijkmoedig te blijven. Reageer niet; dat is het meest belangrijke. Als jij stopt met reageren dan houden je hersenen ook op met die verbindingen aan te maken, waardoor je op den duur zult merken dat je relaxter in het leven staat en meer gevoel van controle hebt over wat er allemaal op je pad komt.
Wat heb je er aan om je te ergeren aan dingen die je toch niet kunt veranderen. Is het jouw taak om als verkeersagent iedereen “op te voeden”? Zullen de overtreders van jouw persoonlijke erecode er een nacht minder om slapen dat ze jouw woede hebben opgewekt? Op sommige mensen hebben de toevoegingen van een geërgerde medeburger eerder een versterkende dan een verzachtende invloed.
Hoe realistischer je inschatting van jouw invloedssfeer is, des te effectiever worden je gedachten, woorden en handelingen. Ga na wat er écht belangrijk is in jouw leven, wat jouw doelen en verwachtingen zijn – en maak deze waar. Werkelijke invloed komt voort uit de bewondering van anderen, uit positiviteit, uit het goede voorbeeld dat je voorleeft – omdat het jouw pad is.
Lees verder in het achtste deel van deze serie over het bewust aanpakken van je leven: Het engeltje/duiveltje continuum.